James Dean

James Byron Dean (ur. 8 lutego 1931 w Marion, Indiana, USA, zm. 30 września 1955 w Cholame, Kalifornia, USA) był amerykańskim aktorem filmowym, telewizyjnym i teatralnym. Zyskał sławę dzięki rolom w filmach „Na wschód od Edenu”, „Buntownik bez powodu” i „Olbrzym”, za które otrzymał nominacje do Oscara i BAFTA oraz Złoty Glob.

Dean był także znany z licznych występów teatralnych na Broadwayu i off-Broadwayu oraz ról w telewizyjnych spektaklach. Jako pierwszy w historii otrzymał dwie pośmiertne nominacje do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego.

Zginął tragicznie w wieku 24 lat w wypadku samochodowym. Jego buntowniczy wizerunek uczynił z niego ikonę popkultury lat 50., a wpływ na kulturę i sztukę jest odczuwalny do dziś.

Pseudonim

James Byron Dean, znany pod imieniem James Dean, na początku swojej kariery teatralnej korzystał z pseudonimu artystycznego Byron James. Choć był to pseudonim wykorzystywany krótko, pozostał ciekawostką z początkowego okresu jego działalności aktorskiej.

Zawód

James Dean był amerykańskim aktorem filmowym, telewizyjnym i teatralnym. Udzielał się zarówno w produkcjach kinowych, spektaklach telewizyjnych, jak i przedstawieniach na Broadwayu oraz off-Broadwayu. Szybko zdobył renomę dzięki charakterystycznym rolom i charyzmie scenicznej.

Na przestrzeni kilku lat Dean wystąpił w kilku przełomowych filmach, zdobywając uznanie krytyków oraz licznych widzów. Do dziś uważany jest za jednego z najważniejszych aktorów swojego pokolenia.

Obywatelstwo

James Dean posiadał obywatelstwo amerykańskie (USA). Wszystkie etapy jego życia oraz rozwój kariery związane były z kulturą i przemysłem rozrywkowym Stanów Zjednoczonych.

Znak zodiaku

Urodzony 8 lutego 1931 roku, James Dean był spod znaku Wodnika. Wodnik, według astrologii, często bywa symbolem indywidualizmu i nieszablonowości, co w pewnym stopniu korespondowało z wizerunkiem i osobowością artysty.

Wzrost

James Dean mierzył 173 cm wzrostu. Jego postura oraz sylwetka były rozpoznawalne, a charakterystyczna prezencja przyczyniała się do wykreowania silnego, niepokornego wizerunku na ekranie oraz scenie.

Data i miejsce urodzenia

James Byron Dean urodził się 8 lutego 1931 roku, w Marion, w stanie Indiana, w Stanach Zjednoczonych. Miejsce to stało się ważnym punktem w historii aktora, a pamięć o nim jest tam wciąż żywa.

Kariera

Kariera Jamesa Deana była intensywna, choć bardzo krótka. Zasłynął przede wszystkim dzięki filmom „Na wschód od Edenu”, „Buntownik bez powodu” i „Olbrzym”, za które był wielokrotnie nominowany do najważniejszych nagród filmowych, w tym Oscarów oraz BAFTA. Był również zdobywcą Złotego Globu oraz nagrody Jussi.

Dean występował w popularnych serialach i spektaklach telewizyjnych, m.in. „Studio One” czy „Hallmark Hall of Fame”. Rozwijał się również na Broadwayu, grając role w cenionych przedstawieniach, a także brał udział w produkcjach off-broadwayowskich, takich jak „The Metamorphosis”.

Jako pierwszy aktor w historii, otrzymał dwie pośmiertne nominacje do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. Jego wizerunek utożsamiany był z nonkonformizmem i buntem młodzieży lat 50. XX wieku, zyskując tym samym status ikony kultury popularnej.

Data i miejsce śmierci

James Dean zmarł tragicznie 30 września 1955 roku w miejscowości Cholame, w Kalifornii (Stany Zjednoczone), na skutek wypadku drogowego. Miał zaledwie 24 lata, gdy doszło do fatalnego zdarzenia podczas jazdy swoim Porsche 550 Spyder.

Jego przedwczesna śmierć przyczyniła się do ugruntowania legendy artysty, a miejsce tragedii zostało upamiętnione pomnikiem oraz nazwą skrzyżowania dróg.

Dziedzictwo i wpływ

James Dean stał się symbolem niepokorności oraz buntu młodzieży w kulturze masowej. Inspiruje kolejne pokolenia zarówno twórców muzyki, jak i filmowców – jego postać pojawia się w różnych dziełach, m.in. w „Happy Days” czy „Pulp Fiction”.

Jego dom pozostawał długo dochodowy, przynosząc znaczne zyski nawet po śmierci aktora. Według Forbesa w 2004 roku jego majątek generował ok. 5 milionów dolarów rocznie.

Dean jest otoczony kultem, a liczne pomniki i odniesienia w popkulturze świadczą o trwałości jego legendy.

Życie prywatne i zainteresowania

James Dean znany był z rozległych zainteresowań: muzyka (grał na flecie, bongosach, klarnecie, perkusji), fotografia, balet, akrobatyka, sport, a także nauka języków i filozofii. Wychowywał się w duchu kwakierskim, co miało wpływ na jego światopogląd.

Jego życie prywatne budziło zainteresowanie – media spekulowały na temat orientacji seksualnej aktora. Miał on złożone relacje zarówno z kobietami, jak i mężczyznami.

Dean był jednym z najmłodszych studentów przyjętych do prestiżowego Actors Studio, co dowodziło jego talentu i nieprzeciętnych umiejętności aktorskich.

James Hetfield
Jan Ekier
Jan Himilsbach
Jan Kiepura
Jan Kobuszewski