Pinku Eiga (ang. Pink Film) to odrębny gatunek filmowy w japońskiej kinematografii, obejmujący fabularne filmy o tematyce erotycznej, które zaczęły powstawać na początku lat 60. XX wieku. Istotą Pinku Eiga jest połączenie niszowej, często kontrowersyjnej erotyki z narracją fabularną, co odróżnia ten nurt od filmów pornograficznych pozbawionych rozbudowanej fabuły. Produkcje te charakteryzują się także brakiem przemocy przekraczającej normy przyjęte dla tego specyficznego gatunku oraz widocznym ograniczeniem budżetowym, co przekłada się na minimalistyczne środki wyrazu oraz specyficzną estetykę.
Gatunek ten przez lata wykształcił szereg rozpoznawalnych cech, m.in. silne osadzenie w realiach społecznych, eksperymenty formalne oraz różnorodne podejście reżyserskie do tematu erotyki. Pinku Eiga wywierał znaczący wpływ na stylistykę i tematykę nie tylko japońskiego kina niezależnego, lecz także na niektóre nurty kina światowego.
Początki i ewolucja Pinku Eiga
Początki Pinku Eiga można odnaleźć w Japonii na początku lat 60. XX wieku, na tle głębokich przemian obyczajowych i kulturowych okresu powojennego. Względnie liberalna postawa wobec cenzury w zestawieniu z rosnącym zainteresowaniem społecznym tematyką seksualności doprowadziła do powstania pierwszych filmów mieszczących się w ramach Pinku Eiga. W początkowej fazie gatunku dochodziło często do kolizji pomiędzy zamierzeniami twórców a surowymi regulacjami dotyczącymi przedstawiania nagości i czynności seksualnych, co skutkowało specyficznymi zabiegami inscenizacyjnymi.
Szczyt popularności Pinku Eiga przypada na lata 60. i 70., kiedy to powstawały dziesiątki filmów rocznie – zarówno w małych firmach producenckich, jak i przez większe studia filmowe. W kolejnych dekadach nurt ten podlegał przemianom pod wpływem zaostrzenia cenzury, zmian prawnych oraz zwiększonej konkurencji ze strony kaset video i filmów pornograficznych.
Pomimo tego Pinku Eiga ewoluował, oferując coraz bardziej złożone podejście do tematyki erotycznej i posługując się coraz bardziej wyrafinowaną estetyką, co pozwoliło niektórym twórcom osiągnąć międzynarodowe uznanie.
Charakterystyczne cechy stylu i produkcji
- Tematyka erotyczna – centralnym elementem filmów Pinku Eiga są sceny o charakterze erotycznym; często eksplorowane są wątki tabu czy społeczne tematy kontrowersyjne, jednak ekspresja seksualności rzadko przekracza przyjęte kulturowo granice tego gatunku.
- Fabuła i narracja – mimo obecności scen erotycznych większość filmów Pinku Eiga posiada rozbudowaną narrację fabularną, niekiedy opartą na klasycznych motywach melodramatycznych lub społecznych.
- Konwencja filmowa – Pinku Eiga łączy elementy dramatu, romansu oraz kryminału, a także eksperymentuje z formą, np. przez zabiegi artystyczne, montażowe czy narracyjne.
- Niskobudżetowość produkcji – znaczna większość filmów Pinku Eiga powstawała przy minimalnych środkach finansowych, co przejawia się w ograniczonej liczbie lokacji, niewielkiej obsadzie oraz szybkim tempie realizacji.
- Długość filmu – standardowa długość filmu Pinku Eiga to około 60–70 minut, dostosowana do wymogów dystrybucji kinowej i repertuaru specjalistycznych sal kinowych.
- Estetyka i środki wyrazu – gatunek ten charakteryzuje się nierzadko minimalizmem wizualnym, wykorzystaniem improwizacji czy surowych środków inscenizacyjnych, co często wynikało zarówno z ograniczeń finansowych, jak i z kreatywności twórców.
- Różnorodność podejść reżyserskich – Pinku Eiga dawało szerokie możliwości debiutu młodym reżyserom, umożliwiając im własny styl i eksperymenty formalne, które nierzadko owocowały późniejszym uznaniem w szerszych kręgach filmowych.
Najważniejsi twórcy i dzieła gatunku
- Kōji Wakamatsu – uznawany za jednego z najważniejszych reżyserów Pinku Eiga; twórca m.in. filmów „Czarna dziura” („Kuroi Yuki”, 1965) oraz „Zgwałć mnie, gwałć mnie do końca” („Okasareta Hakui”, 1967). Filmy Wakamatsu cechują się silnym zaangażowaniem politycznym oraz przełamywaniem tematów tabu.
- Masaru Konuma – reprezentant „Nikkatsu Roman Porno”, związany z firmą Nikkatsu, autor takich filmów jak „Wąż i tęcza” („Uwakizuma: Chijokuzeme”, 1979), wyróżniający się umiejętnym łączeniem erotyki z innymi gatunkami filmowymi.
- Noboru Tanaka – reżyser znany z tzw. „trylogii życia i seksu”, do której należą m.in. filmy „Sztuka kochania Yosano Akiko” („Jitsuroku Abe Sada”, 1975) oraz „Furyo anego den: Inoshika Ocho” (1973), gdzie eksplorował zarówno erotykę, jak i tematy biograficzne.
- Naomi Tani – aktorka, jedna z ikon Pinku Eiga, obecna w wielu znanych produkcjach nurtu (m.in. „Dan Oniroku: Nawa to hada”, 1979), uznawana za specjalistkę od ról w ramach podgatunku „ero guro” (erotyzm i groza).
- Najważniejsze filmy – do kanonu Pinku Eiga należą takie tytuły jak „Czarna dziura” (reż. Kōji Wakamatsu, 1965), „Flower and Snake” („Hana to hebi”, reż. Masaru Konuma, 1974), „Wife to be Sacrificed” („Ikenie Fujin”, reż. Masaru Konuma, 1974) oraz „Sztuka kochania Yosano Akiko” (reż. Noboru Tanaka, 1975).
Dziedzictwo i wpływ na kulturę filmu
Pinku Eiga odegrało istotną rolę w historii kina japońskiego, umożliwiając rozwój niezależnych nurtów filmowych oraz stanowiąc alternatywę wobec produkcji wielkobudżetowych i klasycznych dramatów. Gatunek ten przyczynił się do poszerzenia granic tematycznych i estetycznych, wpływając na rozwój japońskiego kina niezależnego oraz artystycznego.
Wielu twórców wywodzących się z Pinku Eiga zyskało uznanie zarówno w Japonii, jak i na arenie międzynarodowej, a niektóre rozwiązania formalne i tematyczne zostały zaadaptowane przez reżyserów spoza Japonii.
Wpływ Pinku Eiga widoczny jest również w innowacyjnym podejściu do ekspresji wizualnej i narracyjnej, a sam nurt stał się inspiracją dla późniejszych gatunków, takich jak kino „Roman Porno” czy tzw. „V-cinema”. Filmy te, choć przez wiele lat funkcjonowały na marginesie kultury oficjalnej, zyskały status ważnego elementu dziedzictwa filmowego Japonii, a ich znaczenie jest stale podkreślane w ramach studiów filmoznawczych i w dyskusjach o wolności twórczej.
