Rekwizyt to przedmiot materialny wykorzystywany podczas przedstawień teatralnych, realizacji filmowych, telewizyjnych czy serialowych, który stanowi element wyposażenia sceny lub planu. Rekwizyty nie są częścią stałego wystroju scenografii ani kostiumów aktorów, lecz służą dopełnieniu akcji, wspierają budowę iluzji świata przedstawionego i odgrywają określoną funkcję w narracji widowiska. Przykładem rekwizytu może być pióro używane przez postać literata w przedstawieniu teatralnym, telefon komórkowy w serialu współczesnym czy zabytkowy miecz w filmie historycznym.
W sztukach widowiskowych rekwizyty pełnią rolę narzędzi budujących realizm i wiarygodność wydarzeń na scenie lub ekranie oraz wspierają aktora w kreowaniu roli.
Główne zastosowania rekwizytów w mediach
- Teatr – Rekwizyty teatralne są precyzyjnie dobierane do konwencji spektaklu oraz realiów epoki przedstawianej na scenie. Ich zadaniem jest wzmacnianie autentyczności sytuacji oraz ułatwianie aktorom realizacji scenicznych działań.
- Film – W produkcjach filmowych rekwizyty odgrywają kluczową rolę w budowaniu detali świata przedstawionego oraz wspieraniu fabuły. Ze względu na zbliżenia kamery, często wykonywane są z większą dbałością o szczegóły niż w teatrze.
- Telewizja – W telewizji rekwizyty wykorzystywane są zarówno w produkcjach fabularnych, jak i programach rozrywkowych czy informacyjnych. Ze względu na specyfikę realizacji i dynamikę pracy na planie, kluczowa jest ich funkcjonalność i łatwość obsługi.
- Seriale – Rekwizyty w serialach muszą cechować się powtarzalnością i trwałością, gdyż często wykorzystywane są wielokrotnie przez różne postaci i w różnych odcinkach, co stawia szczególne wymagania przed zespołem odpowiedzialnym za ich kompletację i utrzymanie.
Najważniejsze rodzaje rekwizytów
- Rekwizyty codziennego użytku – Przedmioty znane z życia codziennego, takie jak naczynia, książki, meble czy gazety. Służą budowie realistycznego tła i uwiarygodnieniu sytuacji.
- Rekwizyty sceniczne – Obiekty specjalnie zaprojektowane na potrzeby inscenizacji, niekoniecznie odpowiadające rzeczywistym przedmiotom, często dostosowane do konwencji spektaklu lub wymagań scenariusza.
- Rekwizyty specjalne – Przedmioty wymagające niestandardowego wykonania lub efektów, np. elementy pirotechniczne, mechanizmy, rekwizyty breakaway (łatwe do rozbicia na scenie).
- Rekwizyty charakterystyczne – Przedmioty posiadające znaczenie symboliczne lub silnie związane z konkretną postacią, takie jak fajka Sherlocka Holmesa, kapelusz detektywa czy tiara królowej.
- Imitacje broni – Sztuczne wersje broni palnej, białej oraz innych niebezpiecznych przedmiotów, przystosowane do użycia na scenie lub planie filmowym z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.
Najważniejsze funkcje rekwizytów w sztuce
Rekwizyty odgrywają istotną rolę w kreacji postaci i budowaniu świata przedstawionego w sztukach widowiskowych.
Pozwalają aktorom na fizyczne działania, które pogłębiają wiarygodność postaci, a także służą podkreśleniu charakterystycznych cech bohatera. Umiejętnie dobrane rekwizyty współtworzą atmosferę sceny, wzmacniają realizm widowiska oraz pomagają przenieść widza w określony czas i miejsce.
Dodatkowo rekwizyt może pełnić funkcję symbolu, podkreślając ukryte znaczenia lub relacje między postaciami, a czasem nawet stając się kluczowym elementem akcji.
Stosowanie rekwizytów bywa również świadomym środkiem wyrazu artystycznego, pozwalającym na podkreślanie konwencji i stylu spektaklu. Ich obecność lub celowe pomijanie w minimalistycznych inscenizacjach może wpływać na interpretację dzieła przez odbiorców.
Jak wygląda przygotowanie i obsługa rekwizytów
- Wybór rekwizytów – Dokonuje się na podstawie scenariusza oraz konsultacji z reżyserem, scenografem i kostiumografem. Ustalane są konkretne potrzeby wynikające z przebiegu akcji i założeń inscenizacyjnych.
- Wykonanie lub pozyskanie – Rekwizyty są tworzone na zamówienie w pracowniach teatralnych lub filmowych, wypożyczane z magazynów albo adaptowane z przedmiotów gotowych. W przypadku specjalnych próśb wykorzystuje się technologie umożliwiające realizację rekwizytów efektowych (np. breakaway).
- Konserwacja – Obejmuje regularne sprawdzanie stanu technicznego rekwizytów, naprawy drobnych uszkodzeń oraz dbałość o czystość i funkcjonalność, co jest szczególnie ważne w produkcjach długoterminowych.
- Przechowywanie – Rekwizyty przechowuje się w magazynach lub na zapleczu sceny/planów zdjęciowych, w warunkach zabezpieczających je przed uszkodzeniem i utratą.
- Odpowiedzialność – Za pełny proces obsługi, przygotowania i nadzoru nad rekwizytami odpowiada wyznaczona osoba, zazwyczaj rekwizytor, współpracujący bezpośrednio z zespołem artystycznym i technicznym.
Ewolucja znaczenia rekwizytów w historii
Znaczenie i wykorzystanie rekwizytów ewoluowało na przestrzeni dziejów wraz ze zmianą stylów teatralnych, rozwojem technik realizacyjnych oraz pojawieniem się nowych mediów. W teatrze antycznym rekwizyty miały charakter umowny i często symboliczny, podczas gdy epoki późniejsze, zwłaszcza XIX i XX wiek, przyniosły wzrost dążenia do realizmu scenicznego, co wiązało się z rosnącą wagą detalu rekwizytorskiego.
Wraz z pojawieniem się filmu i telewizji potrzeba szczegółowości i autentyczności wzrosła, a wykonywanie rekwizytów zaczęło wymagać także zaawansowanych technologii i większej precyzji. Współczesne produkcje często sięgają zarówno po klasyczne, jak i bardzo nowoczesne rozwiązania rekwizytorskie, a sam zawód rekwizytora zyskał status wyspecjalizowanej profesji.
Pojęcia pokrewne i ciekawostki o rekwizytach
- Pojęcia pokrewne: scenografia (całość przestrzennej oprawy scenicznej), kostium (ubiór aktora dostosowany do roli), charakteryzacja (zmiana wyglądu aktora za pomocą makijażu, peruk itp.).
- Nietypowe zastosowania: Rekwizyt potrafi w niektórych produkcjach pełnić funkcję quasi-bohatera, na przykład jako „MacGuffin” w filmie sensacyjnym – przedmiot napędzający fabułę, sam w sobie nieważny. W branży używa się też przezwisk na niektóre grupy rekwizytów, np. „breakaway” (łatwe do zniszczenia) lub „hero prop” (egzemplarz przeznaczony do zbliżeń w kamerze).
