” Guilty pleasure” to pojęcie funkcjonujące w obszarze kultury audiowizualnej—obejmującej teatr, kino, telewizję, film oraz seriale—odnoszące się do dzieł, które sprawiają odbiorcy przyjemność, mimo że są postrzegane jako małowartościowe, kiczowate lub nieprzystające do gustów uznawanych za ambitne i wysublimowane. Określenie to wskazuje na zjawisko łączące satysfakcję z konsumpcji określonego dzieła z poczuciem winy wynikającym z przekonania o jego niższej wartości artystycznej lub społecznej.
Wyróżnia się wyraźnym aspektem psychologicznym: odbiorca niejednokrotnie ukrywa swoje upodobania lub traktuje je z dystansem, podkreślając ich niezgodność z deklarowanym gustem czy prestiżem. Warto zaznaczyć, że termin guilty pleasure ma charakter subiektywny—każda osoba może inaczej definiować swoje przyjemności tego typu—i jest mocno osadzony w danym kontekście kulturowym oraz społecznych normach wartościowania dzieł sztuki.
Najważniejsze cechy guilty pleasure
- Subiektywność oceny – to, co dla jednej osoby stanowi guilty pleasure, dla innej może być źródłem pełnej, nieskrępowanej satysfakcji, a oceny te zależą od indywidualnych doświadczeń oraz preferencji odbiorcy.
- Różnice związane z tradycją i środowiskiem kulturowym – odbiór danego dzieła jako guilty pleasure zależy od norm, obyczajów oraz systemów wartości właściwych określonemu społeczeństwu czy generacji.
- Odbiór społeczny i stereotypy związane z określonymi gatunkami lub tytułami – pewne gatunki, jak melodramaty czy telenowele, funkcjonują w świadomości zbiorowej jako mniej prestiżowe, co wpływa na nadawanie im statusu guilty pleasure.
- Aspekt rozrywki vs postrzegana jakość artystyczna – guilty pleasure często zapewniają odbiorcy czystą rozrywkę, jednak nie są powszechnie uznawane za dzieła wysokiej klasy pod względem artystycznym czy intelektualnym.
- Częsta popularność masowa – tego typu utwory nierzadko cieszą się dużym powodzeniem wśród szerokiego grona odbiorców, mimo krytycznego odbioru ze strony ekspertów lub komentatorów kultury.
Typowe przykłady guilty pleasure
- Popularne komedie romantyczne – filmy i seriale opierające się na przewidywalnej fabule oraz prostych schematach fabularnych (np. tradycyjne hollywoodzkie romanse świąteczne).
- Seriale soap opera – długoterminowe produkcje telewizyjne, często krytykowane za melodramatyczne zwroty akcji, uproszczone postaci i schematyczność narracji.
- Filmy klasy B – niskobudżetowe produkcje filmowe, które zdobywają popularność ze względu na kicz, przesadę lub przewidywalność efektów specjalnych.
- Musicale – zwłaszcza te cechujące się dużą dozą przesady, rozbudowanymi numerami tanecznymi i śpiewaniem zamiast naturalnych dialogów, potrafią być jednocześnie uwielbiane i uznawane za niepoważne.
- Widowiska telewizyjne – programy typu talent show, reality show lub turnieje rozrywkowe, często postrzegane jako mało wymagające, lecz cieszące się ogromną oglądalnością.
Warto zaznaczyć, że konkretne tytuły i przykłady guilty pleasures podlegają zmianom w zależności od preferencji odbiorcy, zmieniających się mód kulturowych oraz upływu czasu.
Jak guilty pleasure wpływają na kulturę
Zjawisko guilty pleasure odgrywa istotną rolę w kształtowaniu gustów odbiorców oraz w debacie nad granicami kultury popularnej i elitarnej. Fakt, że odbiorcy niejednokrotnie cieszą się dziełami uznawanymi za małowartościowe, prowadzi do przewartościowania kryteriów estetycznych i artystycznych oraz zwraca uwagę na potrzebę istnienia kultury rozrywkowej, odpowiadającej na powszechne potrzeby emocjonalne.
Dyskusje na temat guilty pleasure przyczyniają się do przełamywania stereotypowych podziałów na kulturę wysoką i niską, zwłaszcza gdy masowo konsumowane, nieformalne treści stają się tematem poważnych analiz bądź obiektem fascynacji również dla specjalistów.
W sferze indywidualnej guilty pleasure mogą mieć wpływ na autodefinicję odbiorców, umożliwiając im dystans wobec obowiązujących norm kulturowych i afirmację własnych przyzwyczajeń czy potrzeb. Przyznawanie się do guilty pleasures bywa także gestem autoironii oraz przejawem otwartości wobec różnorodnych form ekspresji medialnej, sprzyjając tworzeniu wspólnot opartych na pozornie niepoważnych lub niszowych zainteresowaniach.
Pokrewne pojęcia i synonimy guilty pleasure
- Przyjemność wstydliwa – polskie tłumaczenie zwrotu „guilty pleasure”, oddające związek między przyjemnością a poczuciem wstydu czy winy.
- Kicz – odnosi się do dzieł postrzeganych jako pozbawione wartości artystycznej, z którymi guilty pleasure nierzadko bywa utożsamiane.
- Popkultura – elementy kultury popularnej często stanowią źródło guilty pleasures ze względu na swoją dostępność i masowy charakter.
- Cult classic (ang. „kultowy klasyk”) – określenie stosowane wobec utworów, które mimo początkowej krytyki lub niskiej wartości artystycznej zyskały wiernych odbiorców; czasami pokrywa się z pojęciem guilty pleasure w kontekście filmowym.
- So-bad-it’s-good – anglojęzyczne wyrażenie odnoszące się do produkcji, które są odbierane jako zabawne właśnie ze względu na ich niską jakość; używane głównie w odniesieniu do filmów i seriali.
