Kaszeta to termin stosowany głównie w branżach związanych z teatrem, kinem, telewizją, filmem i serialami, odnoszący się do określonego formatu obrazu lub sposobu kadrowania sceny. Najczęściej kaszeta oznacza ograniczenie górnej i dolnej części obrazu przez wprowadzenie poziomych czarnych pasów, co pozwala na osiągnięcie pożądanego kształtu kadru, zazwyczaj szerszego niż standardowy. Technika ta jest używana zarówno w procesie realizacji, jak i późniejszej obróbki dzieła audiowizualnego.
Główne dziedziny zastosowania kaszety
- Kinematografia – kaszeta jest szeroko wykorzystywana do dostosowania obrazu do zamierzonego formatu projekcji, często w celu uzyskania panoramicznego efektu wizualnego.
- Telewizja i produkcja telewizyjna – wykorzystuje się kaszetę przy emisji filmów kinowych w telewizji, aby zachować oryginalne proporcje obrazu.
- Postprodukcja filmowa – kaszeta stosowana jest podczas obróbki materiałów wideo, celem zmiany lub korekty proporcji kadru.
- Teatr multimedialny – sporadycznie używana bywa w projekcjach scenograficznych wyświetlanych w trakcie spektakli.
- Seriale internetowe i streamingowe – kaszeta pojawia się w produkcjach wypuszczanych online, szczególnie przy adaptacjach kinowych na format wideo na żądanie.
Jak działa kaszeta i do czego służy
Kaszeta polega na celowym wprowadzeniu na ekranie poziomych czarnych pasów, które ograniczają górną i dolną część obrazu, najczęściej po to, aby dopasować kadr do wybranego formatu ekranowego. Popularnym zastosowaniem kaszety jest przeniesienie obrazu z proporcji kinowych (np. 2,35:1 lub 2,39:1) na ekrany o innych proporcjach, takich jak 16:9 czy 4:3, bez deformowania pierwotnego obrazu. Zabieg ten umożliwia twórcom zachowanie zamierzonej kompozycji kadru oraz wizualnego wyrazu dzieła niezależnie od medium wyświetlania.
Technika kaszetowania wpływa bezpośrednio na odbiór dzieła wizualnego, pozwalając na kontrolę tego, co widz ma zobaczyć. Przez ograniczenie pola widzenia można skoncentrować uwagę na najważniejszych elementach kadru, wzmocnić efekt artystyczny lub dostosować film do wymagań technologicznych.
Stosowanie kaszety może wynikać zarówno z potrzeby zachowania integralności dzieła podczas adaptacji do różnych nośników, jak i z założeń estetycznych twórców.
Kaszeta w różnych krajach i epokach
- Kinematografia amerykańska – kaszeta upowszechniła się wraz z rozwojem filmów panoramicznych w połowie XX wieku, m.in. we wczesnej technice CinemaScope.
- Kinematografia europejska – stosowanie kaszety bywało różnorodne, często dostosowywane do specyficznych tradycji produkcyjnych i lokalnych standardów emisji.
- Telewizja analogowa – w przeszłości kaszeta używana była do prezentacji filmów kinowych w telewizji o formacie 4:3, z zachowaniem proporcji oryginału.
- Obecnie – z uwagi na upowszechnienie formatów panoramicznych 16:9 i wyższych, kaszeta występuje przede wszystkim w przypadku emisji materiałów o jeszcze szerszym formacie (np. 2,39:1) lub przy zabiegach artystycznych.
Pokrewne pojęcia i synonimy kaszety
- Letterbox – angielska nazwa tej samej techniki, powszechnie stosowana w branży filmowej i telewizyjnej.
- Format panoramiczny – określenie związane z szerokimi proporcjami obrazu, do którego często używane są kaszety.
- Anamorfoza – technika umożliwiająca rejestrację obrazu w szerokim formacie, często powiązana z koniecznością kaszetowania przy projekcji na ekranach o innych proporcjach.
- Maskowanie kadru – pokrewne pojęcie oznaczające manipulację obrzeżami obrazu, która nie zawsze prowadzi do uzyskania kaszety, ale w praktyce dotyczy podobnych zabiegów.
Przykłady wykorzystania kaszety w praktyce
- Wyświetlanie filmu kinowego w telewizji – zastosowanie kaszety przy emisji kinowego filmu panoramicznego w telewizji o proporcjach ekranu innych niż oryginalne, w celu zachowania zamierzonego przez twórców obrazu.
- Postprodukcja materiałów wideo – w procesie montażowym pracownicy postprodukcji wprowadzają kaszetę, aby zmienić proporcje kadru lub nadać dziełu charakter stylizowany na film kinowy.
- Projekcje scenograficzne w teatrze – podczas spektakli multimedialnych wykorzystuje się kaszetę w wyświetlanych materiałach wideo, aby osiągnąć zamierzony efekt plastyczny lub harmonizować obraz z przestrzenią sceniczną.
- Dystrybucja filmów w serwisach streamingowych – podczas publikacji filmów kinowych na platformach VOD kaszeta pozwala przywrócić proporcje obrazu bliskie oryginałowi lub sprostać specyficznym oczekiwaniom widzów.
- Edycja zwiastunów filmowych – kaszeta stosowana jest także w trailerach, by zachować spójność wizualną ze stylem filmu pełnometrażowego, niezależnie od docelowego medium wyświetlania.
