Prompter to określenie urządzenia lub osoby, której zadaniem jest dyskretne podpowiadanie tekstu aktorom, prezenterom, lektorom lub innym uczestnikom występów scenicznych i nagrań audiowizualnych. Podstawowe znaczenie terminu odnosi się do wspomagania osób występujących publicznie w płynnym przekazie ustalonych kwestii, zapobiegając pomyłkom tekstowym, przejęzyczeniom lub zapomnieniu partii tekstu.
Prompter może być człowiekiem, siedzącym przy scenie i przekazującym podpowiedzi szeptem bądź gestem, albo wyspecjalizowanym rozwiązaniem technicznym – stosowanym zwłaszcza w mediach elektronicznych. Wspólną cechą wszystkich odmian promptera jest zapewnienie wsparcia w zakresie pamięciowego odtwarzania przygotowanych treści, przy zachowaniu ciągłości występu lub nagrania.
Gdzie stosuje się prompter i jaką pełni rolę
- Teatr – prompter występuje najczęściej w postaci osoby siedzącej w dyskretnym miejscu przy scenie. Jego rolą jest podpowiadanie aktorom zapomnianych kwestii podczas spektaklu, dzięki czemu możliwe jest utrzymanie płynności akcji scenicznej bez konieczności przerywania przedstawienia.
- Kino – prompter bywa stosowany zwłaszcza na planie zdjęciowym podczas nagrywania scen wymagających długich lub skomplikowanych dialogów. Wykorzystuje się tu urządzenia wyświetlające tekst aktorowi poza kadrem, aby ułatwić pamięciowe odtworzenie scenariusza bez ingerencji w autentyczność gry aktorskiej.
- Telewizja – w tej dziedzinie powszechnie używany jest tzw. teleprompter, czyli ekran z przesuwającym się tekstem umieszczany w pobliżu kamery. Prezenterzy czytają kwestie prosto z ekranu, nawiązując jednocześnie kontakt wzrokowy z widzami.
- Film – podobnie jak w kinie, promptery pomagają aktorom w szczególnie trudnych bądź rozbudowanych partiach tekstu. Stosowane są często przy realizacji scen wymagających precyzji przekazu, długich monologów albo w przypadku produkcji wielojęzycznych.
- Serial – prompter wykorzystywany jest zwłaszcza w serialach realizowanych w trybie dziennym lub tygodniowym, gdzie tempo produkcji wymaga szybkiego przyswajania i przekazywania tekstu przez aktorów oraz prowadzących.
Jak zbudowany jest prompter i rodzaje urządzeń
Prompter może mieć postać zarówno tradycyjną, jak i nowoczesną. Prompter papierowy to najprostszy wariant – w jego przypadku rolę wsparcia pełni osoba czytająca tekst z notatek i przekazująca go w odpowiedniej chwili.
Współczesne produkcje coraz częściej korzystają z prompterów cyfrowych, w których tekst wyświetlany jest z komputera na ekranie o regulowanej prędkości przewijania. Telewizyjny prompter, zwany też teleprompterem, bazuje na ekranie LCD lub monitorze umieszczonym tuż przed obiektywem kamery; obraz odbijany jest w półprzezroczystym lustrze, przez co osoba prowadząca ma wrażenie czytania tekstu bez odwracania wzroku od widza.
Różnice pomiędzy rodzajami prompterów obejmują przede wszystkim sposób prezentowania tekstu (notatki papierowe, wyświetlacz ekranowy, lustrzany odbiornik), sterowanie tempem przewijania, a także możliwości zdalnej obsługi czy synchronizacji z urządzeniami zewnętrznymi.
Postęp technologiczny przyczynił się do upowszechnienia lekkich i mobilnych wersji prompterów, co znacząco wpłynęło na komfort pracy zarówno w studiu, jak i w plenerze.
Jak działa prompter w praktyce
Zasada działania promptera opiera się na umożliwieniu osobom występującym uzyskania podpowiedzi tekstu w trakcie realizacji widowiska lub nagrania, bez widocznej ingerencji dla publiczności czy widzów. W tradycyjnym systemie teatralnym osoba pełniąca funkcję promptera śledzi tekst scenariusza i w odpowiednim momencie, dyskretnie, przekazuje zapomnianą lub zagubioną kwestię aktorowi.
W przypadku urządzenia elektronicznego stosowanego w telewizji lub filmie, tekst przewijany jest (najczęściej automatycznie lub przez operatora) na ekranie, który aktor bądź prezenter odczytuje, jednocześnie spoglądając w stronę kamery.
Proces użycia promptera obejmuje przygotowanie i wprowadzenie wymaganych fragmentów tekstu, dostosowanie tempa przewijania lub podpowiadania do naturalnej mowy osoby występującej oraz ciągłą korektę na bieżąco w trakcie trwania występu. Odpowiednia obsługa i koordynacja gwarantują płynność przekazu oraz minimalizują ryzyko pojawienia się zauważalnych przerw lub pomyłek tekstowych.
Dlaczego prompter jest ważny na scenie
Obecność promptera znacząco poprawia komfort pracy aktorów, prezenterów oraz innych wykonawców, wpływając na pewność siebie podczas przekazywania tekstu. Prompter umożliwia zachowanie ciągłości narracji, pozwalając uniknąć zbędnych przerw, które mogłyby zakłócić rytm spektaklu lub nagrania.
Dzięki wsparciu promptera artyści mogą skoncentrować się na interpretacji i właściwej ekspresji, nie obawiając się utraty istotnych fragmentów wypowiedzi.
W procesie twórczym oraz przy realizacji widowisk i programów prompter pełni istotną funkcję organizacyjną. Zmniejsza ryzyko pomyłek, zapewniając większą precyzję przekazu, a także umożliwia sprawniejsze dostosowanie się do ewentualnych zmian w scenariuszu.
Jest szczególnie przydatny podczas pracy na żywo, gdzie nieprzewidziane sytuacje wymagają szybkiej reakcji oraz stałego wsparcia tekstowego.
Jak obsługiwać i użytkować prompter na co dzień
- Przygotowanie tekstu – opracowanie treści, formatowanie tekstu oraz naniesienie ewentualnych podziałów na role lub sekcje, dostosowanych do temporytmów wypowiedzi i specyfiki materiału.
- Konfiguracja urządzenia – ustawienie ekranu, kalibracja czcionki, kontrastu i jasności, a także dopasowanie położenia względem aktora, prezentera lub kamery.
- Sterowanie przewijaniem – ręczne lub automatyczne przesuwanie tekstu w tempie synchronizowanym z naturalną mową osoby korzystającej z promptera; obsługa sterowników nożnych, pilotów lub dedykowanego oprogramowania.
- Koordynacja z realizacją – bieżąca współpraca z zespołem technicznym i realizatorami dźwięku oraz obrazu, reagowanie na zmiany w scenariuszu i tempo występu.
- Dyskrecja działania – zapewnienie, aby podpowiedzi były niezauważalne dla widza; staranne ustawienie kąta nachylenia ekranu lub pozycji promptera, aby nie zaburzać odbioru widowiska.
