Clapperboard, znany w języku polskim jako klaps, to narzędzie powszechnie stosowane w produkcji filmowej oraz telewizyjnej. Jego głównym zadaniem jest ułatwienie synchronizacji obrazu i dźwięku podczas montażu oraz identyfikacja poszczególnych ujęć na planie. Klaps jest również podstawowym elementem organizacji pracy filmowej, umożliwiając precyzyjne oznaczanie każdego nagranego fragmentu.
W praktyce klaps eksponowany jest przed kamerą na początku każdego ujęcia, a charakterystyczny dźwięk zamykania jego ruchomej listwy stanowi wyraźny sygnał zarówno dla operatora obrazu, jak i rejestrującego dźwięk. To prosty, lecz niezwykle istotny rekwizyt, który pojawia się zarówno przy dużych produkcjach filmowych, serialach, jak i podczas realizacji audycji telewizyjnych.
Historia i rozwój
Początki stosowania klapsa sięgają wczesnych lat kinematografii, kiedy to pierwsze próby synchronizacji obrazu z dźwiękiem wymagały prostych rozwiązań. Najstarsze modele składały się początkowo jedynie z drewnianej tabliczki, na której kredą zapisywano numer sceny lub ujęcia.
Wraz z pojawieniem się dźwięku zsynchronizowanego z obrazem, do tabliczki dołączono ruchomą listwę uderzającą, która podczas złożenia generowała charakterystyczny dźwięk – sygnał ułatwiający montażystom łączenie obu ścieżek.
W kolejnych dekadach klaps ewoluował, zyskując stalową lub plastikową budowę, trwałe płaszczyzny do oznaczeń oraz segment umożliwiający precyzyjną synchronizację.
Współczesne modele wyposażono w wyświetlacze LED, cyfrowe zegary oraz systemy synchronizacji elektronicznej, integrujące klapsa bezpośrednio z urządzeniami rejestrującymi dźwięk i obraz. Często stosuje się także formy podświetlane, ułatwiające pracę w trudnych warunkach oświetleniowych.
Najważniejsze elementy budowy klapsa
- Listwa uderzająca: Ruchoma część klapsa, umieszczona na górze tablicy, zwykle w kontrastowych barwach (np. czarno-białych pasach), której zamknięcie generuje charakterystyczny dźwięk służący synchronizacji.
- Tablica opisowa: Główna powierzchnia klapsa, wykonana z tworzywa sztucznego lub drewna, przeznaczona do zapisywania informacji produkcyjnych, często w formie ścieralnej.
- Miejsce na informacje produkcyjne (numer sceny, ujęcia, nazwa filmu): Przestrzeń przeznaczona na zapis numerów scen, ujęć, daty, nazwy produkcji oraz dodatkowych danych, takich jak nazwisko reżysera czy operatora kamery.
- Możliwe dodatkowe funkcje (np. podświetlenie, synchronizacja elektroniczna): W nowszych modelach spotyka się zintegrowane wyświetlacze cyfrowe, możliwość podświetlenia tablicy, elektroniczne zegary czasu kodowego oraz moduły synchronizujące z rejestratorami dźwięku i kamery.
Jak działa i do czego służy klaps
Klaps stosowany jest na początku każdego ujęcia filmowego lub telewizyjnego i pełni dwie kluczowe funkcje: synchronizacyjną oraz identyfikacyjną. Po ustawieniu przed kamerą i odczytaniu zapisanych na nim informacji przez asystenta reżysera lub osobę odpowiedzialną za klaps, następuje złożenie listwy, co pozwala jednym ruchem uchwycić na obrazie moment zamknięcia oraz jednocześnie zarejestrować dźwięk.
Ta jednoznaczna sygnalizacja umożliwia później łatwe i precyzyjne zsynchronizowanie obu ścieżek podczas montażu.
Oprócz synchronizacji, zapisane na tablicy informacje pozwalają na sprawną identyfikację każdego ujęcia. W praktyce jest to niezbędne narzędzie podczas rejestracji materiałów dla filmu fabularnego, serialu czy programu telewizyjnego, jak również w produkcji reklam i wideoklipów.
Znacząco ułatwia katalogowanie i selekcję materiału w procesach postprodukcyjnych.
Rola klapsa w produkcji filmowej
Klaps odgrywa istotną rolę w organizacji pracy na planie filmowym i telewizyjnym. Dzięki precyzyjnemu oznaczaniu każdego ujęcia porządkuje cały materiał zdjęciowy, co przekłada się na oszczędność czasu i minimalizację pomyłek przy późniejszym montażu.
Synchronizacja obrazu i dźwięku, realizowana za pomocą klapsa, pozostaje jednym z najpewniejszych sposobów zapewnienia spójności obu ścieżek podczas edycji.
Dla montażystów dźwięku i obrazu klaps jest niezastąpioną wskazówką, pozwalającą na szybkie wyszukiwanie początku ujęć oraz poprawne dopasowanie ścieżek fonicznych i wizualnych.
W dobie cyfrowych narzędzi i automatycznej synchronizacji tradycyjny klaps nadal pozostaje symbolem profesjonalizmu i dobrej organizacji pracy filmowej.
Główne typy klapsów i przykłady użycia
- Tradycyjny klaps: Najczęściej spotykany w formie plastikowej lub drewnianej tablicy z ruchomą, kolorową listwą. Stosowany powszechnie podczas realizacji filmów fabularnych, seriali oraz programów telewizyjnych, zwłaszcza w mniejszych produkcjach lub tam, gdzie nie wymaga się cyfrowej synchronizacji.
- Klaps elektroniczny: Nowoczesna wersja z wyświetlaczem LED i możliwością synchronizacji kodu czasowego (tzw. timecode) pomiędzy klapsem a urządzeniami rejestrującymi dźwięk i obraz. Spotykany przy dużych, wielokamerowych produkcjach filmowych oraz w studiach telewizyjnych, gdzie wymagana jest wysoka precyzja oraz zautomatyzowanie procesów montażowych.
- Przykłady zastosowań w branży audiowizualnej:
- Kino fabularne: Precyzyjne znakowanie i synchronizacja scen podczas nagrań na planie filmowym.
- Seriale telewizyjne: Szybka identyfikacja i katalogowanie licznych ujęć w codziennej produkcji odcinków.
- Produkcja reklam i teledysków: Efektywna organizacja pracy w krótkich formach filmowych realizowanych w napiętym harmonogramie.
