Cechy wyróżniające screwball comedy
- Szybkie tempo akcji – rozwój wydarzeń w screwball comedy cechuje się wyjątkową dynamiką, często wymuszającą na bohaterach błyskawiczne decyzje i nieustanne reagowanie na zaskakujące sytuacje.
- Błyskotliwe dialogi – dialogi w tym gatunku są dowcipne, pełne ciętych ripost, aluzji oraz werbalnych gier, co podkreśla lekkość i inteligencję postaci.
- Odwrócenie ról płciowych – często dochodzi do zamiany tradycyjnych ról społecznych między kobietą a mężczyzną, na przykład kobieta bywa stroną dominującą lub inicjującą komiczne zamieszanie.
- Motywy walki płci – centralnym elementem narracji jest rywalizacja lub dialog pomiędzy bohaterami różnych płci, która prowadzi do licznych nieporozumień oraz zabawnych konfliktów.
- Slapstickowe sceny – gatunek ten wykorzystuje elementy slapsticku, czyli humoru opartego na gagach fizycznych, przypadkowych zderzeniach, upadkach lub innych komicznych sytuacjach ruchowych.
- Niespodziewane zwroty fabularne – fabularna konstrukcja screwball comedy opiera się na nagłych zmianach kierunku akcji, często prowadzących do nieoczekiwanych rozwiązań lub pomyłek.
- Ekscentryczni bohaterowie – postacie są zwykle oryginalne, wyraziste i nietypowe, co dodaje historii unikalnego kolorytu i wzmaga efekt komiczny.
Rozwój screwball comedy na przestrzeni lat
Początki screwball comedy sięgają pierwszych dekad XX wieku, jednak szczególny rozkwit tego gatunku przypada na lata 30. i 40., stanowiące okres Złotej Ery Hollywood. Rozwój screwball comedy był silnie związany z upowszechnieniem się kina dźwiękowego, które pozwoliło na większe zróżnicowanie dialogów i gry aktorskiej.
W okresie Wielkiego Kryzysu w Stanach Zjednoczonych screwball comedy oferowała widzom formę eskapistycznej rozrywki, pomagając oderwać się od codziennych problemów społecznych i ekonomicznych.
Jednym z czynników wzrostu popularności tego gatunku była możliwość ukazania relacji damsko-męskich w sposób przewrotny, często łamiący obowiązujące wówczas konwenanse obyczajowe. Screwball comedy była reakcją na cenzurę filmową tzw. Kodeksu Haysa, która ograniczała bezpośrednie przedstawianie tematów obyczajowych, wymuszając na twórcach sięganie po bardziej subtelne i intelektualne środki wyrazu.
Gatunek ten stopniowo ewoluował, wywierając trwały wpływ na konstrukcję komedii romantycznej i szeroko pojętej satyry społecznej.
Wpływ screwball comedy na kulturę
Screwball comedy odegrała istotną rolę w kształtowaniu współczesnych form komedii filmowej i telewizyjnej. Gatunek ten oraz jego charakterystyczne cechy – błyskotliwe dialogi, ekscentryczne postacie, motywy walki płci – stały się inspiracją dla wielu filmów, seriali i przedstawień teatralnych w kolejnych dekadach.
Wpływy screwball comedy można odnaleźć w strukturze narracyjnej oraz konwencjach komediowych funkcjonujących do dziś w kulturze popularnej. Gatunek przyczynił się do rozwoju komedii romantycznej, wprowadzając motyw konfliktowych relacji bohaterów jako głównego napędu fabuły.
Ponadto screwball comedy istotnie wpłynęła na sposób przedstawiania dialogów w kinie, podnosząc ich rangę do elementu decydującego o humorze i dynamice opowieści.
Komedie tego typu do dziś są przedmiotem analiz krytycznych oraz inspiracją dla twórców poszukujących oryginalnych sposobów konstruowania relacji międzyludzkich na ekranie.
Najważniejsi twórcy i znane filmy
- Reżyserzy:
- Howard Hawks – uznawany za jednego z głównych architektów screwball comedy; autor takich filmów jak „Drapieżne maleństwo” („Bringing Up Baby”) oraz „Dziewczyna Piątkowego Wieczoru” („His Girl Friday”).
- Frank Capra – twórca obsypanej nagrodami screwball comedy „Ich noce” („It Happened One Night”), która uważana jest za jedno z najważniejszych dzieł gatunku.
- Preston Sturges – reżyser i scenarzysta znany z inteligentnych, brawurowych scenariuszy i nietuzinkowych postaci w takich filmach jak „Sullivan’s Travels” oraz „The Lady Eve”.
- Aktorzy i aktorki:
- Katharine Hepburn – wybitna aktorka filmowa, słynąca z odgrywania ról silnych, niezależnych kobiet w screwball comedy, m.in. w „Drapieżnym maleństwie”.
- Cary Grant – ikona męskiego aktorstwa w komediach screwball, znany z ról charyzmatycznych i dowcipnych bohaterów w wielu klasykach gatunku.
- Wybrane filmy:
- „Ich noce” („It Happened One Night”) (1934) – film Franka Capry, poczytywany za pierwszą w pełni ukształtowaną screwball comedy, nagrodzony pięcioma Oscarami.
- „Drapieżne maleństwo” („Bringing Up Baby”) (1938) – dzieło Howarda Hawksa, słynące z absurdalnych sytuacji oraz wyrazistych bohaterów.
- „Dziewczyna Piątkowego Wieczoru” („His Girl Friday”) (1940) – produkcja Howarda Hawksa uchodząca za wzorzec szybkiego tempa i ciętych dialogów charakterystycznych dla screwball comedy.
Elementy formalne charakterystyczne dla gatunku
- Typ dialogów: Błyskotliwe, szybkie replikowanie; dużą wagę mają cięte riposty, gry słowne i przewrotne odpowiedzi.
- Relacje postaci: Konfliktowe, dynamiczne; bohaterowie często zmieniają swoje role społeczne i prezentują silne osobowości.
- Struktura fabularna: Nieprzewidywalna, często z nagłymi zwrotami akcji, oparta na serii nieporozumień i komicznych pomyłek.
- Styl gry aktorskiej: Przerysowany, oparty na ruchliwości scenicznej oraz ekspresji mimiki i gestów, charakterystycznej dla farsy.
- Motywy tematyczne: Walka płci, odwrócenie ról społecznych, dezorganizacja norm obyczajowych, satyra społeczna i ironia.
- Tempo narracji: Wyjątkowo szybkie, akcja posuwa się naprzód wartko, a przejścia między scenami są dynamiczne i dowcipne.
